Čija je Ada Međica?

Vazdušnom linijom tri kilometra od centra i sto metara od novobeogradskih blokova, Beograd ima urbanu oazu egzotične prirode i neobične arhitekture, koja u odnosu na njegovu gradsku vrevu i buku deluje kao druga planeta.

Ada Međica je šumovito ostrvo na Savi nastalo plavljenjem i taloženjem rečnog peska i mulja. I što je posebno zanimljivo, mnogo je posetilaca Beograda, pa čak i njegovih stanovnika, koji uopšte ne znaju da ona postoji!

Verovatno zato što je mnogi koji šetaju novobeogradskom stranom percipiraju kao Adu Ciganliju, a posmatrači sa Ade Ciganlije kao Novi Beograd pošto je i smeštena paralelno između ta dva lokaliteta.

Oaza mira

Ostrvo se prostire na 11,6 ha od kojih je 6,9 pod šumom dok se ostatak vodi kao pašnjak na kome su raspoređene sojenice. Ima ih 86, a poslednja je podignuta 1976. godine sa svim potrebnim papirima, građevinskim i upotrebnim dozvolama. Oko ostrva je raspoređeno 206 splavova i to je pun kapacitet, jer ne postoji mogućnost niti postavljanja novih splavova niti izgradnje novih sojenica.

Splavove koriste isključivo ljubitelji reke za odmor i uživanje. Drugim rečima, nema ugostiteljskih objekata, između ostalog i zato što na ostrvu nema električne mreže, a i voda je dovedena tek nedavno.

Do ostrva se može doći samo sopstvenim plovilom ili organizovanim prevozom, čamcem iz bloka 70 koji u sezoni saobraća na pola sata, a van sezone na sat vremena.

Ada Zanoga

Legenda kaže da je srpski ustanik bežeći preko ostrva koje se nalazi između Ade Ciganlije i leve obale Save „za nogu“ uspeo da pobegne turskim vojnicima.

Otuda je naziv ovog ostrva sve do Prvog svetskog rata bio Ada Zanoga, a pre nego što je ozvaničen naziv Ada Međica, korišćena su i druga imena: Mala Ada i Kozje ostrvo.

Granično ostrvo

Današnji naziv zvanično je u upotrebi od 1963. godine kada je Ada Međica pod tim nazivom upisana u katastarski registar Skupštine opštine Novi Beograd. To ime predstavlja srpski naziv za granično ostrvo, a potiče od reči „međa“.

Ada Međica je, poput reke Save, vekovima bila granica mnogih država: Rimskog carstva, Vizantijskog carstva, Kraljevine Mađarske, Srbije, Osmanskog carstva, Habzburške monarhije i drugih. Danas je, pak, granica između dve beogradske opštine – Čukarice i Novog Beograda.

U toku Prvog i Drugog svetskog rata na Adi Međici, kao i na Adi Ciganliji, odigrao se veliki broj bitaka što je mnogima teško da pojme s obzirom da je ostrvo poslednjih godina poznato kao ostrvo mira i tišine.

Peđa Isus

Diskutabilno je da li bi Ada Međica danas izgledala tako kako izgleda da na nju nije 1962. godine kročio Peđa Ristić, arhitekta i umetnik, jedan od članova umetničke grupe Mediala i tu podigao prvu sojenicu na drvetu neobičnog izgleda u formi drvenog broda do koje je vodio samo jedan konopac.

Njegova ideja o izgradnji sojenice na ostrvu koje je u tom trenutku bilo zapušteno i neuređeno prvobitno je kritikovana i označena kao buntovna. Međutim, vremenom je počeo da dobija pohvale zbog toga, pogotovu zbog činjenice da je inspirisao i druge da provode vreme na beogradskim rečnim ostrvima. Korisnici Ade Međice ga i dalje zovu Peđa Isus zbog njegovog bavljenja crkvenom arhitekturom i umetnošću, ali i zato što je ostale naučio kako da grade sojenice i odnose se prema tamošnjoj prirodi.

Ristić je i osnivač Udruženja ljubitelja Save i Dunava koje je osnovano 18. marta, a zvanično registrovano 13. jula 1962. Otprilike godinu dana kasnije, Udruženje je dobilo ostrvo na upravljanje.

Autonomna pokrajina u širem centru grada

U trenutku osnivanja Udruženja ljubitelja Save i Dunava nije bilo lako utvrditi čija je jurisdikcija nad Adom Međicom, da li Opštine Čukarica ili Novog Beograda. Međutim, prvi predsednik Udruženja Petar Vučetić uspeo je da pronađe papire o vlasništvu, pa se ispostavilo da ostrvo pripada Vodnoj zajednici Bežanija od koje je udruženje 1963. godine dobilo pravo upravljanja na ostrvu i dan danas je u zemljišnim knjigama nosilac tog prava.

Nekadašnja Radna organizacija Ade Ciganlije, kao i sam Grad Beograd, tužili su svojevremeno udruženje pokušavajući da pridobiju ostrvo, ali su svi sporovi na sudu izgubljeni.

Ada Međica funkcioniše kao nezavisna teritorija kojom i dalje upravlja Udruženje ljubitelja Save i Dunava koje se danas zove „Ada Međica“, a čiji su članovi isključivo vlasnici sojenica i splavova na ostrvu što je čini nesvakidašnjim prostorom u glavnom gradu.

Kako je navedeno u njihovom statutu, redovno članstvo predstavljaju vlasnici splavova i sojenica, dok počasno članstvo čine članovi koji su posebnim zaslugama ili materijalnim donacijama pospešili rad udruženja koje se inače, kao i samo ostrvo, održava od godišnjih članarina koje plaćaju svi redovni članovi tj. vlasnici objekata na ostrvu.

Privatizacija ostrva

Država je, dakle, udruženju tj. vlasnicima sojenica i splavova dala na upravu i ustupila pravo korišćenja Ade Međice do daljnjeg, što se može tumačiti i kao zauvek.

Sa tim u vezi, a pogotovu zbog činjenice da je Ada Međica kao povremeno plavno ostrvo u Katastru zapravo proglašena za „gradsko građevinsko zemljište“ i zavedena kao parcela 6102, ima onih koji veruju da je udruženje privatizovalo ostrvo, odnosno da planira to da uradi.

Špekulacije sa tim u vezi su počele nakon što je pre par godina na Adu Međicu došao Dobrivoje Tanasijević, poznatiji kao Den Tana, koji je kupivši splav postao član Udruženja, a u nekom trenutku i predsednik, pa je na Međici izgradio teniski teren, ali daleko od toga da je privatizovao ostrvo, što mu se u kuloarskim gradskim pričama neretko pripisuje.

Nasuprot tome, on se pridružio članovima Udruženja koji samoinicijativno zajedničkim snagama održavaju Adu Međicu tako specifičnom kakva jeste.

Flora i fauna

Udruženje „Ada Međica“ ima svoj sektor za ekologiju koji vodi računa da ne dođe do bespravnog ili bahatog korišćenja šume i uz to na svakih deset godina u saradnji sa Šumarskim fakultetom izrađuje plan njenog obnavljanja. Na ostrvu se nalazi veliki broj platana, topola, kestena i vrba uz obalu i preko dve stotine stabala hrasta starih skoro čitav vek. Konstantno se sade nove sadnice s obzirom na to da staro drveće zbog vode lako strada.

Poplave na Adi Međici nisu nimalo bezazlene. Reka Sava od gornjeg špica ostrva nadire sa obe strane, a kad je vodostaj baš visok ona krene da plavi ostrvo i sa donjeg špica takoreći uzvodno. Voda nekad bude toliko visoka da dolazi do podova sojenica i tada se do njih može doći samo čamcima, a vraćanje ostrva u prvobitno stanje, kao i njegovo redovno održavanje je u nadležnosti Udruženja.

Na području ostrva žive retke, ranjive i ugrožene vrste flore i faune, pa šume na njemu pripadaju šumama visoke zaštitne vrednosti. Međicu nastanjuje veliki broj ptica, čak i neke zaštićene vrste kao što su labud grbavac, crna roda, mala bela čaplja, siva čaplja, krdža, vranac i velika bela čaplja.

Dva velika jata divljih gusaka žive na ostrvu, a nastanjuju ga i plava senica, detlić, fazan, gugutka, čaplja, kreja i mnoge druge životinjske vrste, među kojima su i strogo zaštićene belouška i barska kornjača.

Beogradska Ada Bojana

Udruženje ljubitelja Save i Dunava svojim delovanjem i iskrenom ljubavlju prema reci Savi i Adi Međici uspelo je da sačuva ovu oazu od modernizacije i potpune urbanizacije, te ljudi željnih lake zarade. Između ostalog, članovi Udruženja stalno glasaju protiv uvođenja električne energije svesni da njen nedostatak Adu Međicu čini neprivlačnom za investitore taman koliko i poplave.

Za osnovne potrebe se koriste solarni paneli i vetro turbine što takođe naglašava ekološku svest i autentičnost ovog lokaliteta.

Međica je oduvek bila omiljeno mesto pojedinih beogradskih boema i umetnika koji su na njoj pronalazili mir i inspiraciju. Pored pomenutog Peđe Ristića koji ju je takoreći otkrio, na njoj su puno vremena provodili i Momo Kapor, Pavle Vujisić, Desanka Maksimović, Zuko Džumhur, ali i mnogi drugi manje poznati, a podjednako inspirativni Beograđani.

Njihovi naslednici su i danas većinom tu, pa je autentični umetnički, ali i boemski imidž sačuvan. Nasuprot komercijalizovane Ade Ciganlije, Međica je sačuvala potpuno drugačiji duh i mesto je okupljanja urbanije gradske ekipe zbog čega je mnogi nazivaju beogradskom Adom Bojanom.

Iako je poverena na čuvanje i brigu članovima Udruženja, koji zajedno sa ljubiteljima ovog mesta organizuju volonterske akcije čišćenja, sade novo drveće, uređuju rastinje, sami odnose smeće sa ostrva, a izradili su i betonsku stazu kojom se može obići celo ostrvo, na Adu Međicu su dobrodošli svi koji vole reku i prirodu i umeju da žive u skladu sa njom.

Fotografije: Ada Međica iz vazduha; prva sojenica; čaplja; Ada Međica splavovi